Wat te doen bij een insectenbeet?

Wat is het?

Een insectenbeet in de huid is oppervlakkig. Ze worden bij ons onder andere toegebracht door muggen, vlooien, dazen, teken, bedwantsen, hertenluisvliegen of luizen. Insecten bijten om zich te voeden met bloed. De huidreactie ontstaat door het speeksel van het insect. 

Een insectensteek dringt daarentegen dieper door in de huid en is daarom meestal pijnlijk. Doorgaans zijn het bijen, wespen, hommels en mieren die steken uit zelfverdediging. De klachten zijn een gevolg van het gif dat via de angel in de huid wordt terechtkomt. Sommige insecten kunnen zowel bijten als steken (vlooien, luizen, muggen en dazen).

Over het algemeen heeft een insectenbeet of -steek geen ernstige gevolgen, buiten dan een aantal uren of dagen plaatselijke last (jeuk of pijn). Als je erg gevoelig bent, kan het wel iets langer duren. 

Maar af en toe kan zo’n beet of steek wel gevaarlijk zijn. Insecten kunnen immers drager zijn van een ziekte die ze via hun beet of steek aan de mens doorgeven. Zo verspreiden muggen malaria, konijnenkoorts en arbovirussen, hoewel dit in België uitermate zelden voorkomt. Hertenluizen kunnen de kattenkrabziekte doorgeven, en teken kunnen besmet zijn met de borrelia-bacterie, en zo Lyme-borreliose overdragen. 

Een steek van een bij, wesp of hommel draagt dan wel geen ziekte over, maar kan wel aanleiding geven tot een ernstige en soms dodelijke allergische reactie (anafylaxie).

Hoe vaak komt het voor?

De aanwezigheid van insecten varieert naargelang de periode van het jaar en de plaats waar je je bevindt. Lichaams- of schaamluizen komen niet veel meer voor. Hertenluisvliegen zie je vooral in september en oktober in bosrijke omgevingen waar reeën of andere hertachtigen vertoeven. Hoofdluizen komen in epidemieën voor in scholen en kinderdagverblijven. Bedwantsen vind je in oude, vuile gebouwen. Gastheer van vlooien die de mens bijten, zijn vogels, honden, katten en knaagdieren. Teken zitten in het gras, op vogels, kippen, honden en katten.

Hoe kun je het herkennen?

Naargelang het bijtende insect verschijnen verschillende soorten bultjes en puistjes. Meestal zie je eerst een rode vlek op de huid die kan zwellen tot een kwaddel. De huidreactie is het effect van het insectengif en de immuunreactie van ons lichaam. Dat verklaar de grote individuele verschillen in reacties.

Redenen om naar je huisarts te stappen na een insectenbeet zijn:

• koorts;
• benauwdheid;
• etterende letsels met korstjes. Het kan zijn dat de wondjes ontstoken zijn of geïnfecteerd geraakt zijn door een bacterie;
• een teek die je zelf niet kunt verwijderen of wanneer die meer dan 24 uur ter plekke heeft gezeten;
• wanneer op de plek waar de teek heeft gebeten een rode ringvormige plek met witte kern ontstaat die groter wordt. Het is mogelijk dat de teek besmet was met de borrelia-bacterie, wat aanleiding kan geven tot de ziekte van Lyme of Lyme-borreliose. In dat geval kunnen er ook andere symptomen optreden zoals hoofdpijn en pijn in de ledematen;
• wanneer je meerdere keren bent gestoken of door een bij, wesp of hommel in je neus, mond, keel, tong of hals bent gestoken;

Als je allergisch bent aan wespen, bijen of hommels, kun je na een steek een ernstige allergische reactie krijgen (anafylaxie). Deze reactie uit zich in uitgebreide roodheid en zwelling op de steekplaats, maar ook in algemene symptomen, zoals algemeen onwelzijn, gevoel van zwelling van de keel of het gevoel dat je gaat flauwvallen. Ook acute huiduitslag en jeuk zijn mogelijk. In dat geval, ga je zo snel mogelijk naar de spoeddienst van een ziekenhuis.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Op basis van hoe het letsel eruitziet en je verhaal kan de arts bepalen of het al dan niet om een geïnfecteerde insectenbeet of -steek gaat. Bij vermoeden van een allergie aan wespen- of bijensteken kan er een huidpriktest of bloedtest gebeuren.

Wat kun je zelf doen?

Je kunt jezelf beschermen door aangepaste kledij te dragen tijdens natuurwandelingen en in gebieden waar veel insecten voorkomen. Kies voor gesloten schoenen, een hemd met lange mouwen en een lange broek van ondoordringbare stof. 

Je kunt ook insecticiden gebruiken die DEET (diethyltoluamide) bevatten. Deze producten zijn doeltreffend tegen de meeste insecten, maar niet tegen hertenluisvliegen, wespen, bijen of hommels. Breng het middel na enkele uren opnieuw aan, of sneller wanneer je intensief zweet. Let wel op, want DEET is toxisch en mag je niet inademen. Gebruik geen DEET bij baby's jonger dan 2 maanden. Voor kinderen jonger dan 2 jaar mag je DEET-producten met een maximale concentratie van 30% gebruiken (dit volstaat in onze streken). In tropische gebieden wordt een concentratie van 50% aangeraden, maar alleen vanaf 2 jaar.

Teken verwijder je zo snel mogelijk met een tekenpincet. Probeer de teek zeker niet te verdoven met alcohol of ether, want dit verhoogt de kans dat de teek je een ziekte doorgeeft. Markeer de plaats waar je de teek verwijderd hebt, en houd die plek enkele weken in de gaten. Raadpleeg je arts wanneer er een rode vlek of rood kringetje verschijnt; meestal is dat na ongeveer 1 week. Lees meer

Ben je gebeten of gestoken, probeer dan niet te krabben. Krabben verergert de jeuk en kan voor infecties zorgen. 

In geval van een bijensteek houd je het getroffen lichaamsdeel immobiel zodat het gif zich niet verder verspreidt. Verwijder de angel zo snel mogelijk. Dit doe je best door met een dun, plat voorwerp (bv. creditcard of munt) het huidoppervlak af te schrapen. De angel van een wesp of hommel gaat vanzelf uit de huid wanneer het insect zich losmaakt. Daarna kun je tegen de pijn een koud kompres leggen of een verkoelende gel smeren op de plek van de steek. 

Ben je gestoken in de mond of keel, dan kun je best iets koud drinken tegen de pijn en zwelling. Bij sterke zwelling ga je best naar een arts of spoeddienst. 

Ben je allergisch voor bijen-, wespen- of hommelsteken, dan moet je blootstelling vermijden en steeds adrenaline-injecties met je meedragen.

Wat kan je arts doen?

Wanneer je gevoelig bent aan insectenbeten of -steken, kan je arts een hydrocortisonecrème voorschrijven. Dit helpt om de pijn en jeuk te verlichten en de zwelling tegen te gaan. Antihistaminica zijn werkzaam tegen allergische reacties, maar werken het best als je ze vooraf inneemt. Maar toch zijn ze nuttig om de symptomen te verminderen, zelfs al zijn de klachten al aanwezig. 

Bij ernstige reacties zal je arts voor enkele dagen een corticosteroïdenkuur voorschrijven. 

Bij een geïnfecteerde beet (bv. van dazen) kan een antibioticazalf worden gebruikt.

Bij een duidelijke diagnose van een allergie aan bijen-, wespen- of hommelsteken en een algemene lichamelijke reactie op een steek in het verleden, kan de arts je een desensibilisatiebehandeling voorschrijven. In elk geval schrijft hij je een spuit met adrenaline voor (epipen) die je altijd op zak moet hebben voor het geval je wordt gestoken.

Naast het behandelen van de symptomen na een insectenbeet of -steek zal je arts ook aandacht hebben voor enkele ziekten die door insecten overgedragen kunnen worden. Dat is vooral het geval bij een tekenbeet.

Bron: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/insectenbeten-en-steken